Wystawa rzeźb balansujących nad zrewaloryzowaną płytą Rynku Starego Miasta w Częstochowie jest największą na świecie, zwartą i trwałą ekspozycją dzieł Jerzego Jotki Kędziory w otwartej przestrzeni publicznej. Czternaście figur częstochowskiego artysty tworzy rodzaj napowietrznego widowiska, w którym jego uczestnicy niemal lewitując lub przecząc często zasadom grawitacji, demonstrują charakterystyczne dla swych profesji cechy i umiejętności. Kreują mimiczne miniscenki. Tworzy to swoiste teatrum zatytułowane „Igrce Częstocha”, kulturalno-rekreacyjny element ludycznego festynu, jarmarku czy innej odświętnej imprezy. Patron widowiska – Częstoch, etymologiczny ojciec miasta, stanął pośrodku wydarzenia, akcentując przy okazji 800-lecie pojawienia się nazwy Częstochowa w historycznych annałach.
Rzeźby balansujące Kędziory są ewenementem w przedziale sztuk przedstawiających. Były prezentowane na najważniejszych konfrontacjach artystycznych i na stałe zadomowiły się w wielu zakątkach świata. Można je spotkać w wielu miastach Ameryki i Europy oraz na azjatyckim Bliskim i Dalekim Wschodzie. Większymi, wieloelementowymi zestawami rzeźb chwalą się: Berlin w obszarach Klinik Czerwonego Krzyża i amerykański Columbus (Ohio) w Parku Schillera.
Lalkarz - akrobata przysiadł na krągłej batutowej miniscence i animuje lalkowy minidram. Parę nierównych wielkością, lalkowych bohaterów, typu Flip i Flap czy Dwa Michały, wprowadza w chorograficzny beztroski układ.
We wcześniejszych kompozycjach artysty z lalką i jej animatorem pobrzmiewały przesłania krytyczne z wyczuleniem i powątpiewaniem na to, kto kogo animuje czy kto kim manipuluje lub steruje. Kto pociąga ostatecznie za łączące ich linki.
Młodzieniec z wiatraczkami to jeden z bohaterów opowieści o synach flisaka, których nieszczęśliwy przypadek rozrzucił po świecie. Opowieść zmyślił rzeźbiarz dla swego wnuka, a w postać bohatera legendy wcielił jego samego. Portret jest nieco wyimaginowaną, futurystyczną ilustracją wnuka, bo w momencie jego rzeźbienia miał on dopiero lat 5, a bohaterowie opowieści musieli mieć lat 12.
Sztukmistrzyni popisuje się swym niezwykłym numerem iluzjonistycznym „Gubienie brzucha”. To niecodzienne i intrygujące rozwiązanie balansowo-konstrukcyjne, a i rozdzielenie postaci na dwie niezależne części w realistycznej rzeźbie nie pojawia się zbyt często. W wyszukanych wietrznych przestrzeniach nasza bohaterka (w portrecie -synowa artysty) może wprowadzać swoje ciało nawet w układ poziomy. Tyczką mogłaby wtedy zagrażać oglądającym, dlatego tutaj umieszczona jest ponad ograniczającymi te swawole linami towarzyszących jej artystów.
Linoskoczek - Philippe Petit - wyczekując na swój występ, pozdrawia widzów. Kędziora od dawna był pod wrażeniem dokonań francuskiego linoskoczka, a jeszcze bardziej pod logistycznym rozpracowaniem tych występów, które organizował w tajemnicy i na przekór strażnikom prawa. Podczas przygotowań do wystawy „Balance in Nature” w Old Westbury Gardens na Long Island w NY, artyści poznali się. W wyniku tego spotkania rzeźbiarz „popełnił” dwie portretowe figury Petita. Jedna ma bawić gości Igrców Częstocha, druga upamiętniać przejście między szczytami tragicznie zniszczonych wież World Trade Center w Nowym Jorku (1974).
Gag z balonami to pomnik balansującego giganta kina - Charliego Chaplina, którego Kędziora darzy wielkim szacunkiem, w uznaniu jego wkładu w światową kulturę. W szczególności ceni go za prosty, wzruszający, podparty sytuacyjnym żartem sposób przedstawiania ważkich tematów oraz talent i maestrię w budowaniu gagów, szczególnie tych z przedziału i z udziałem „martwych, złośliwych przedmiotów”.
Nad ostatnim płotkiem jest najbardziej rozciągniętą w poziomie kompozycją sportowca, co nie jest bez znaczenia dla tego typu rzeźb. Nisko pochylona, wyciągnięta postać stadionowego herosa swobodnie mija ostatni płotek sprinterskiego dystansu. Osiąganie celów, podążanie za nimi mimo przeszkód to temat, nie tylko według Kędziory, wart rzeźbiarskiego dłuta.
Wysoko zawieszona poprzeczka jest kolejną kompozycją artysty poświęconą gigantom stadionowym z udziałem lekkoatlety. Tu skoczek wzwyż, mimo dużego przewyższenia wysokości, lekkim dotknięciem poprzeczki prawym łokciem udaremnia zaliczenie próby. Drobny techniczny błąd niweczy cały wysiłek, ale stawianie sobie, w sporcie czy w życiu, najwyższych celów godne jest odnotowań nawet w sztuce.
Na głęboką wodę to kolejna szersza myśl kryjąca się pod rzeźbiarskim dziełem. Lina i zmienność barwy patyny ma sugerować „bezbłędne wejście” skoczka w wodę, inaczej należałoby kompozycję tę podciągnąć pod powiedzenie o skoku do basenu bez wody. Wyciągnięta sylwetka atlety najlepiej ukazuje paralelę antycznych wyidealizowanych posągów stadionowych z aktualnymi bożyszczami sportowych fanów ukazanych w nowej rzeźbiarskiej ekspresji, jedno z założeń artysty przy tym cyklu.
Dzwonnik albo Bezgłośny dźwięk oznajmia światu, swym gestem i ruchem, o dziejących się z tyłu, za pawilonem Igrcach, którym patronuje praojciec miasta. Zwielokrotnione dłonie zaciśnięte na barwnych sznurach mają podkreślać wielokrotność uderzeń dzwonu czy niosącego się echa jego dźwięku.
Dziewczynka Pabla to wyniesienie na linowy cokół młodej akrobatki wielkiego hiszpańskiego mistrza z jego Różowego okresu. To hołd Kędziory w uznaniu dokonań malarza i wkład w poszerzenie arsenału środków wyrazu współczesnej plastyki. Podobno Picasso przyśnił się częstochowskiemu twórcy i zasugerował mu, aby sparafrazował bohaterkę jego obrazu, a efekt można podziwiać w Częstochowie i na Kładce o. Bernatka w Krakowie. Rzeźby symbolicznie wiążą dwie duże stałe ekspozycje artysty na końcach Jury.
Mała gimnastyczka z biczykami jest jedną z serii rzeźb artysty poświęconych młodziutkim sportsmenkom uprawiającym gimnastykę artystyczną. Na Igrcach Częstocha zawodniczka operuje nietypowym dla dyscypliny, okazjonalnym przyrządem - biczykami. Do stworzenia serii gimnastyczek zainspirowały artystę wyczyny wnuczki i jej koleżanek uprawiających w dzieciństwie tę gałąź sportu w krakowskim „Sokole”.
Szczudlarz I - jeden z tria akrobatów grający rolę w mimicznej etiudzie „Cedzenie wody”. W wyprostowanej pozycji, teleskopową tyczką zakończoną sitkowym czerpakiem pragnie, podobnie jak jego dwaj kompani, wycedzić ze strug fontanny znajdujące się w nich pierwiastki energii, barwy czy dźwięku i poszerzyć ich żywot na krawędziach instrumentarium.
Szczudlarz II - siedząc na linie wychylił się mocno w stronę kręgu celebracji i dopełnia swoim instrumentem łownym całość wyimaginowanego ceremoniału. Jest jedną trzecią składowej artystycznego trójkąta opinającego krąg centrum kompozycji. Podobnie jak partnerzy prezentuje nowy w twórczości artysty sposób modelunku i rzeźbiarskiej ekspresji - wydłużone proporcje i powłóczysty sposób modelowania ubioru.
Szczudlarz III - klęcząc na linie, wzmaga dynamikę założenia. Jest trzecim ogniwem spinającym całość kompozycji. Podobnie jak jego dwaj partnerzy skupia się na łowieniu przymiotów wodnego cieku i wpasowując się w akcję, domyka układ założenia. Wykorzystując najbliższe ustawienie przed zwierciadlaną fasadą muzealnego pawilonu, wciąga całą kompozycję w szerszy realno-odbiciowy spektakl zwielokrotnionych form i balansowych ruchów, poszerza oddziaływanie napowietrznego baletu.
The Balancing Sculptures' Trail
The Old Market Square, CZĘSTOCHOWA
Igrce Częstocha - Theater of sculptures
since November, 2020
The permanent exhibition consists of 14 balancing sculptures by Jerzy Kędziora
The exhibition of sculptures balancing over the renovated slab of the Old Market Square in Częstochowa is the world's largest, compact and permanent exhibition of Jerzy Jotka Kędziora's works in an open public space. The fourteen figures of the artist from Częstochowa create a kind of aerial spectacle, in which its participants, almost levitating or often defying the rules of gravity, demonstrate the features and skills characteristic of their professions. They create mimic mini-scenes. This creates a specific theater entitled "Igrce Częstocha", a cultural and recreational element of a folk festival, fair or other festive event. The patron of the spectacle - Częstoch, the etymological father of the city, stood in the middle of the event, emphasizing the 800th anniversary of the appearance of the name Częstochowa in the historical annals.
Jerzy Kędziora's balancing sculptures are unique in the field of representational art. They were presented at the most important artistic confrontations and have become a permanent fixture in many corners of the world. They can be found in many cities in America and Europe as well as in the Asian Middle and Far East. Larger, multi-element sets of sculptures can be found in Berlin in the areas of the Red Cross Clinics and the American Columbus (Ohio) in Schiller Park.
A Puppeteer - an acrobat sits on a round baton mini-scene and animates a puppet mini-drama. A pair of puppet heroes of unequal size, such as Flip and Flap, introduces a carefree choreography.
In the artist's earlier compositions with a puppet and its animator, critical messages resounded with sensitivity and doubts about who animates whom or who manipulates or controls whom. Who ultimately pulls the links that connect them.
A Boy With Windmills is one of the heroes of the story about the raftsman's sons, who were scattered around the world by an unfortunate accident. The story was made up by the sculptor for his grandson, and he himself became the hero of the legend. The portrait is a slightly imaginary, futuristic illustration of the grandson, because at the time of its sculpting he was only 5 years old, and the heroes of the story must have been 12 years old.
The Conjurer shows off her unusual illusionistic number "Lost Belly". This is an unusual and intriguing balance and construction solution, and the separation of the figure into two independent parts in a realistic sculpture does not appear too often. In sophisticated, windy spaces, our heroine (in the portrait - the artist's daughter-in-law) can introduce her body even into a horizontal arrangement. The pole could then threaten the viewers, which is why it is placed here above the ropes limiting these frolics of the artists accompanying her.
A Tightrope Walker - Philippe Petit - waiting for his performance, greets the viewers. Kędziora has long been impressed by the achievements of the French tightrope walker, and even more by the logistical details of these performances, which he organized secretly and in defiance of the guardians of the law. While preparing for the "Balance in Nature" exhibition at Old Westbury Gardens on Long Island, NY, the artists met. As a result of this meeting, the sculptor "made" two portrait figures of Petit. One is to entertain the guests of Igrce Częstocha, the other to commemorate the passage (1974) between the tops of the tragically destroyed towers of the World Trade Center in New York.
The Balloon Gag is a monument to the balancing giant of cinema - Charlie Chaplin, whom Kędziora holds in high esteem, in recognition of his contribution to world culture. In particular, he values it for a simple, touching way of presenting important topics, supported by a situational joke, as well as talent and mastery in building gags, especially those from the range and involving "dead, malicious objects".
Above the Last Hurdle is the most horizontally extended composition of an athlete, which is not without significance for this type of sculpture. The low-leaning, stretched-out figure of the stadium hero freely passes the last hurdle of the sprint distance. Achieving goals, following them despite obstacles is a subject worthy of a sculptural chisel, not only according to Kędziora.
The High Bar is another composition by the artist dedicated to stadium giants with the participation of an athlete. Here, the high jumper, despite a large height difference, with a slight touch of the crossbar with his right elbow prevents the attempt from being passed. A small technical error destroys the whole effort, but setting oneself, in sport or in life, the highest goals is worth noting even in art.
Deep Plunge is another broader thought hidden under the sculptural work. The rope and the variability of the color of the patina are supposed to suggest the "flawless entry" of the jumper into the water, otherwise this composition should be brought under the saying of a jump into a pool without water. The outstretched silhouette of the athlete best shows the parallel between the ancient idealized stadium statues and the current idols of sports fans shown in a new sculptural expression, one of the artist's assumptions for this series.
The Hunchback or The Silent Sound announces to the world, with its gesture and movement, about the Igrce Częstocha taking place behind the pavilion, patronized by the city's forefather. Multiplied hands clenched on colorful ropes are supposed to emphasize the multiple strikes of the bell or the echoes of its sound.
Dziewczynka Pabla to wyniesienie na linowy cokół młodej akrobatki wielkiego hiszpańskiego mistrza z jego Różowego okresu. To hołd Kędziory w uznaniu dokonań malarza i wkład w poszerzenie arsenału środków wyrazu współczesnej plastyki. Podobno Picasso przyśnił się częstochowskiemu twórcy i zasugerował mu, aby sparafrazował bohaterkę jego obrazu, a efekt można podziwiać w Częstochowie i na Kładce o. Bernatka w Krakowie. Rzeźby symbolicznie wiążą dwie duże stałe ekspozycje artysty na końcach Jury.
Pablo's Girl is the elevation of a young acrobat by the great Spanish master from his Rose period to the rope pedestal. It is Kędziora's a tribute to Picasso in recognition of the painter's achievements and a contribution to expanding the arsenal of means of expression in contemporary art. It is said that Kędziora dreamed of the artist who suggested to him that he paraphrase the heroine of his painting, and the effect can be admired in Częstochowa and on the Father Bernatka footbridge in Kraków. The sculptures symbolically connect the artist's two large permanent exhibitions at the ends of the Jura.
Mała gimnastyczka z biczykami jest jedną z serii rzeźb artysty poświęconych młodziutkim sportsmenkom uprawiającym gimnastykę artystyczną. Na Igrcach Częstocha zawodniczka operuje nietypowym dla dyscypliny, okazjonalnym przyrządem - biczykami. Do stworzenia serii gimnastyczek zainspirowały artystę wyczyny wnuczki i jej koleżanek uprawiających w dzieciństwie tę gałąź sportu w krakowskim „Sokole”.
The Little Gymnast With Whips is one of the artist's series of sculptures dedicated to young sportswomen practicing rhythmic gymnastics. At Igrce Częstocha, the competitor uses an unusual device for the discipline, occasional whips. The artist was inspired to create a series of gymnasts by the feats of his granddaughter and her friends who practiced this branch of sport in their childhood in the Krakow sport center "Sokół".
Stilt Walker I - one of the trio of acrobats playing a role in the mimic etude "Straining Water". In an upright position, with a telescopic pole ended with a sieve scoop, he wants, like his two companions, to strain the elements of energy, color or sound from the streams of the fountain and extend their lives at the edges of the instrumentarium.
Stilt Walker II - sitting on a rope, he leaned heavily towards the circle of celebration and completes the whole imaginary ceremony with his hunting instrument. It is one third of the component of the artistic triangle encircling the circle of the center of the composition. Like his partners, he presents a new way of modeling and sculptural expression in the artist's work - elongated proportions and a trailing way of modeling clothes.
Stilt Walker III - kneeling on the rope, increases the dynamics of the composition. It is the third link connecting the whole composition. Like his two partners, he focuses on catching the qualities of the watercourse and, fitting into the action, completes the layout of the premise. Using the closest setting in front of the mirror façade of the museum pavilion, it draws the entire composition into a wider real-reflective spectacle of multiplied forms and balancing movements, extending the impact of the aerial ballet.
Galeria / Gallery:
Photo by Bartek Kędziora