Szlak Rzeźb Balansujących
TOMASZOWICE
Srebrzysty klucz, Szata Dejaniry, Fałszywy ton,
Zygmunt, Wychylony II, Mobilny
Rzeźby balansujące autorstwa Jerzego Kędziory - ekspozycja stała
Rzeźby eksponowane są w parku Dworu w Tomaszowicach.
Szata Dejaniry w nieco przewrotny sposób nawiązuje do greckiego mitu. Współczesna niewiasta liną oderwana od podłoża prezentuje szatę w negatywowy sposób odzwierciedlającą jej powaby. Aktem tym pragnie ukazać aktualny stan ducha. Jest to jedna z prób poszukiwania przez artystę nowych sformułowań poszerzających katalog symbolicznych wyobrażeń stanów, cnót i znaczeń zebranych i zobrazowanych przez Cesare Ripę.
Srebrzysty klucz jest rzadszym animalistycznym (w tym przypadku można ornitologicznym) motywem w twórczości Kędziory. Powstał na potrzeby wystawy „W mateczniku”, którą artysta przygotował z okazji 65. rocznicy swoich urodzin w Częstochowie, jego rodzinnym mieście.
Wystawa zaaranżowana była w świeżo zrewitalizowanych podjasnogórskich parkach. Ptasi akcent miał dopełniać estetyczną formułę przekształconego parkowego akwenu, zbliżoną do takiej, jaką kilkadziesiąt lat wcześniej zakładał artysta, przed wcześniejszym jej przekształceniem. Dla rzeźby tej przyjął artysta świeży w swojej twórczości sposób modelunku ze sferycznie modelowanych płaszczyzn budujących model rzeźbiarskiego tematu.
Mobilny to skorupiejąca postać na kole, która podpiera się wydłużoną sztycą kierownicy. Rzeźba symboliczna, autoportretowa, z pierwszego etapu tworzenia rzeźb balansujących tzw. „Groteski transformacji”. Ruch i balansowanie tej postaci są trudne i złożone. Wertykalna figura ustawiona jest luźno na posadzce tylko dwoma punktami styku: ośką odczepionej, wydłużonej sztycy kierownicy i oponą koła rowerowego. Utrzymuje równowagę, krążąc wokół punktu podparcia sztycą ruchem cyrkla i jednocześnie waha się na osi koła, co w bezpośrednim zetknięciu z widzem powoduje często zaskakujące i nieprzewidywalne jego reakcje. Zawiera w sobie wiele odnośników do ludzkiego żywota, do naszej kondycji.
Zygmunt to spersonifikowana postacią króla-fundatora forma dzwonu. Władca i jego dzieło łączą się w tej kompozycji w jedną całość obrazującą potoczne niemal frazeologiczne pojęcie, zbitkę wyrazową - synonim historycznego artefaktu - Dzwon Zygmunta. Czasza dzwonu - jako królewski ubiór - niesie koronę instrumentu w formie głowy władcy i zawieszona jest na sercu wyprofilowanym jako nogi króla. Przy lekkim powiewie majestatycznie się kołysze. Zygmunt wchodzi w cykl rzeźb balansujących, ale zasila również „Poczet polskich postaci legendarnych” - rzeźb wróżebnych i dobrze życzących - innego założenia artystycznego Jerzego Kędziory.
Fałszywy ton jest kompozycją złożoną z niemal realnego muzyka wplecionego w wieloelementowe, cymbalistyczne instrumentarium. Balaski swoistych cymbał lub wibrafonu ustawione są na wzór organowych piszczałek, z tym że każda niezależnie od innej poddaje się wietrznym wychyłom. Zdarza się czasem, że instrumentalista trafi pałką w balaskę i wyda delikatny dźwięk, ale abstrakcyjną, bezdźwięczną sferę muzyczną rozgrywa w kompozycji promień słoneczny pływający lśniącymi rozbłyskami po ruchomych balaskach instrumentarium.
Wychylony II to akrobata zatrzymany w dalekim, nierealnym wychyleniu. Żonglując innym małym akrobatą, nawiązuje do znaczących figur starożytności, które podobnymi puttami w przestrzeni swych przedstawień podpierają się nimi jako istotnymi atrybutami czy symbolami swych osobowości. Tu akrobata podkreśla rangę swej profesji, a w przenośni można odczytać to jako symbol naszej osobowości, naszego bytu - „każdy jest kowalem swojego losu”.